Stappenplan
Stappenplan groenblauwe schoolpleinen
Het schoolplein klimaatadaptief, gezond en natuurlijk maken
Jij, jouw collega’s of misschien wel de leerlingen vinden dat het schoolplein wel wat groener kan. Om er te spelen, te leren en te ontspannen. Een groen plein is ook fijn voor planten en dieren. Daarnaast is een groenblauw schoolplein klimaatbestendig. Dat betekent dat regenwater, na een hevige regenbui, goed weg kan lopen en dat het op zonnige dagen niet te heet wordt op het schoolplein. Door verschillende ingrepen wordt een schoolplein een groenblauw schoolplein. Denk aan het afkoppelen van de regenpijp, het planten van binnenlandse struiken en het maken van een buitenlokaal. Met onderstaande stappen doorloop je het proces om het schoolplein te vergroenen én te gebruiken.
Benieuwd hoe het er bij andere scholen aan toe ging? In de rechterkolom van het stappenplan vind je tips van de ‘pilotscholen’. Dat zijn locaties die de provincie vanaf 2021 gevolgd heeft als voorlopers. Meer weten over deze scholen? Op deze pagina stellen we je aan hen voor.
Opstart
1. Het initiatief/idee
Een leerkracht, ouder, directeur of leerlingen komen met het initiatief en hebben de wens om het schoolplein te vergroenen. Bijvoorbeeld doordat een andere school in de buurt het plein heeft aangepakt en daardoor inspiratie is opgedaan.
2. Werkgroep
Een schoolplein vergroenen doe je niet in je eentje. Verzamel een groepje enthousiaste mensen bij elkaar om mee aan de slag te gaan. Denk aan leerkrachten, ouders, leerlingen en groene vrijwilligers. Vergeet ook niet om de schooldirectie erbij te betrekken. Maakt een kinderopvangorganisatie ook gebruik van het schoolplein? Dan moet daarvan ook iemand deel uit maken van de werkgroep.
Door de omgeving te betrekken bij het laten meedenken over het nieuwe schoolplein, creëer je betrokkenheid en eigenaarschap. Het is ook verstandig om de gemeente en het waterschap in te lichten. Zij kunnen je namelijk informeren over de mogelijkheden rondom het vergroenen van je schoolplein en hoe je het (regen)water zichtbaar kan maken, kan vasthouden, weg laten lopen of hergebruiken.
3. Plan van aanpak/projectplan
Het maken van een goed plan is belangrijk. Hiermee maak je een goede start met jouw werkgroep en je kunt dit ook goed gebruiken om straks geld kan aanvragen bij de provincie, gemeente of fondsen. Beschrijf in je plan van aanpak het doel en wie precies welke stappen neemt, maar vergeet ook niet de financiering. Hoewel er in deze fase nog geen concreet ontwerp ligt, kan je met de werkgroep wel alvast een start maken met het zoeken van financiering.
Zet op een rij welke subsidiemogelijkheden er voor jouw plein zijn en bekijk wat je nodig hebt om subsidies aan te vragen of fondsen aan te schrijven. In het plan van aanpak neem je ook de communicatie richting de collega’s, ouders, leerlingen, de buurt en andere betrokkenen op. Het is belangrijk dat alle betrokken partijen inspraak hebben gehad, zodat ook zij het gevoel krijgen dat het ‘hun’ plein is en hier goed voor willen zorgen.
Ideeën en ontwerp
4. Ideeën verzamelen
Nu begint de volgende fase: ideeën verzamelen! Plan een brainstormsessie waarin de werkgroep en leerlingen hun wensen en behoeften kunnen delen over een groenblauw schoolplein. Vraag je bij het brainstormen af: ‘hoe is het nu en hoe kan het zijn?’ Bedenk hierbij ook welke stappen je wil gaan zetten. Wil je het hele plein vergroenen of alleen een bepaald gedeelte? Wat wil je allemaal laten terug komen op het schoolplein en hoe willen de leerkrachten en leerlingen het plein gaan gebruiken? Wellicht als buitenlokaal voor lessen of moet het plein alleen een groenblauw speelplein worden voor de kinderen? Ga na hoe voor jullie school het meest ideale groenblauwe schoolplein eruit ziet en wat het best past bij de gezamenlijke visie.
Bedenk afwisselende en participerende werkvormen om tot zoveel mogelijk ideeën te komen. Loop bijvoorbeeld met elkaar een rondje over het plein en zet vlaggetjes neer. Zo’n vlaggetje maak je van een satéstokje en een A5 papiertje met twee gaatjes erin. Schrijf op elke vlag een idee voor vergroening en prik deze op de specifieke plek. Een andere manier om ideeën op te doen is op bezoek te gaan bij een school met een groen(blauw) schoolplein. Vraag de directeur of een leerkracht te vertellen over de keuzes die zijn gemaakt en stel zoveel mogelijk vragen.
Vergeet niet om ook bij het brainstormen de leerlingen erbij te betrekken! Zij maken namelijk het meest gebruik van het plein en hebben vaak ook de beste ideeën. Je kunt hiervoor bijvoorbeeld de leerlingenraad betrekken als die er op school is. Op de website van Gezonde schoolpleinen vind je ook allerlei werkvormen om de leerlingen te betrekken en hun ideeën en wensen voor het plein naar boven te halen.
Wil je inspiratie opdoen over de verschillende maatregelen die je kan nemen om een groenblauw schoolplein te creëren? Bekijk dan onze menukaart. Je vindt hier allerlei maatregelen die je kan toepassen op het schoolplein om deze te vergroenen en klimaatbestendig te maken.
5. Ontwerper aan de slag
Tijdens de brainstormsessie zijn er vast veel ideeën verzameld. De volgende stap is om op zoek te gaan naar een ontwerper die kan helpen met het uitwerken van deze ideeën en behorende wensen. Het is belangrijk om hiervoor een ontwerper en/of hovenier in te schakelen. Bij het ontwerpen en realiseren van een groenblauw schoolplein komt namelijk veel kijken. Denk dus aan een hovenier of een professioneel ontwerper die ervaring heeft met het creëren van groenblauwe schoolpleinen. Ontwerpers die met beide vakgebieden veel ervaring hebben, vind je bijvoorbeeld via deze website van Springzaad. Je kan hier filteren op provincie Utrecht, maar veel ontwerpers en hoveniers werken in meerdere provincies! Kijk dus ook bij bijvoorbeeld Zuid-Holland, Noord-Holland of Gelderland.
Er zijn veel ontwerpers en hoveniers die als expert jouw school kunnen helpen. Bij het zoeken naar een expert voor het realiseren van een groenblauw schoolplein, is het belangrijk dat zijn of haar ontwerp bijdraagt aan een natuurlijke speel- en leeromgeving, die voldoet aan:
- Een rijk speellandschap met ruimte voor vrij spel voor kinderen en ruimte voor de natuur om zich te ontwikkelen;
- De speel- en leeromgeving krijgt een natuurlijk karakter;
- Ontwerp, aanleg en onderhoud gebeuren zoveel mogelijk in participatie met kinderen, leerkrachten en ouders.
Ben je van plan om maar een paar kleine aanpassingen aan te brengen op het schoolplein? Dan kan je wellicht ook een handige ouder of buurtbewoner inschakelen die een ontwerp wil maken. Houd er rekening mee dat het inschakelen van een ontwerper geld kost en dat je dit moet opnemen in jullie begroting.
6. Op zoek naar geld
Al eerder heb je gekeken naar financieringsmogelijkheden. Nu het conceptontwerp er ligt, worden de kosten ook duidelijker. De provincie Utrecht helpt jullie op weg met een bijdrage voor de aanleg. Maar er is waarschijnlijk meer geld nodig Er zijn allerlei manieren om dit bedrag verder aan te vullen. Bezoek deze webpagina eens voor inspiratie.
7. Concept ontwerp bekijken
Organiseer een bijeenkomst waarin de ontwerper het gemaakte ontwerp kan tonen waarna de werkgroep erop kan reageren. Vergeet ook niet in deze fase weer de leerlingen erbij te betrekken. Ook is het belangrijk om collega’s en nadere betrokkenen te laten reageren op het ontwerp. Hoe mee input hoe beter! De belangrijkste opmerkingen kunnen dan weer worden teruggekoppeld in het definitieve ontwerp.
8. Definitief ontwerp
Na de terugkoppeling van de reacties op het concept kan er een definitief ontwerp worden gemaakt. Zodra iedereen het daar over een is, kan de realisatie van het groenblauwe schoolplein nu echt worden uitgevoerd.
Uitvoeren
9. Beheer- en onderhoudsplan
Maak aan de hand van het definitieve ontwerp, voordat de schop in de grond gaat, een beheer- en onderhoudsplan. Sommige aanpassingen (bijvoorbeeld een nestkastje) vragen niet veel onderhoud, andere aanpassingen (zoals een bessenstruik) vragen wel om meer onderhoud. Op Ons Groene Schoolplein vind je voorbeelden van beheerplannen en een stappenplan hoe je deze kunt opstellen. Je vindt daar ook downloads om zelf een beheerplan te maken. Vul deze bijvoorbeeld met de werkgroep in of met het hele leerkrachtenteam. Uiteraard kunnen de leerlingen ook een rol spelen bij het beheer. Je kunt per groep een eigen beheer -en beleefkalender invullen met beheertaken én educatieve opdrachten. Zo kan de hele school het hele jaar rond aan de slag met het nieuwe groenblauwe schoolplein.
Check ook of je begroting nog klopt of dat deze bijgewerkt moet worden. Stem met de hovenier af hoe je het plein in stappen kunt gaan aanleggen. Ga na welke materialen je nodig gaat hebben en hoe je deze kunt hergebruiken. Dit is duurzaam én scheelt weer kosten! Misschien kun je in eigen netwerk wel goedkoop of zelfs gratis materialen krijgen. Bespreek en leg vast wie wat wanneer doet. Leerlingen, ouders, (buurt)vrijwilligers én de gemeente kunnen allemaal hun steentje bijdragen.
10. Aanleg
Nu wordt het ontwerp werkelijk gemaakt. Dit gaat meestal met behulp van een aannemer of hovenier, maar natuurlijk waar mogelijk met de leerlingen, leerkrachten, ouders en (buurt)vrijwilligers samen. Zorg bij de aanleg voor een goede coördinatie door het inzetten van vakkundige begeleiding. Ook is het van belang om goed, juist en voldoende gereedschap te hebben. Afhankelijk van de grootte van de aanpassingen, kun je kiezen om met elkaar op één dag aan de slag te gaan.
Gaan er veel en grote dingen veranderen op het plein? Dan is het verstandig en kostenbesparend om de aanleg in fases te doen. Let er hierbij op dat de leerlingen ondertussen nog steeds gebruik maken van het schoolplein. Zorg dus voor een veilige situatie op het schoolplein en eventueel een alternatief om te spelen voor de kinderen tijdens de aanleg. Vergeet ook niet om te zorgen voor lekker eten en drinken. Dat heeft iedereen na het harde werken wel verdiend!
11. Opening
Als het groenblauwe schoolplein gereed is, wordt dit natuurlijk gevierd. Een feestelijk opening zorgt voor een vrolijk moment waarop alle betrokkenen met elkaar het succes vieren. Wellicht wil je de pers inschakelen om de opening en het resultaat van het nieuwe plein vast te leggen. Hou de provincie Utrecht hier alsjeblieft ook op de hoogte over, zodat zij ook hier aandacht aan kunnen besteden. Dit is een mooi moment hiervoor! Stuur een mail naar info@utrechtseschoolpleinen.nl.
Gebruik
12. Spelen en leren
Een groenblauw plein met afwisselende speel- en leerplekken biedt leerlingen allerlei mogelijkheden voor ontdekken, spelen en leren. In de pauzes is er vrij spel en zijn de nieuwe onderdelen op het plein interessante speelaanleidingen. Houd de eerste tijd met elkaar (leerkrachten, omwonende, ouders, kinderen) bij hoe het schoolplein gebruikt wordt. Schrijf ideeën op voor verbetering, nieuwe wensen enzovoort. Een groener plein biedt ook allerlei aanleiding voor buitenlessen. Niet alleen natuurlessen, maar ook lessen voor rekenen en taal kunnen prima buiten gegeven worden. Om je een handje te helpen kun je gebruik maken van online voorbeeldlessen die organisaties aan bieden. Bezoek deze webpagina ter inspiratie. Daarnaast kun je natuurlijk ook (samen met collega’s) eigen lessen bedenken.
13. Onderhouden
Het beheer- en onderhoudsplan waarin je hebt vastgelegd hoe het plein wordt onderhouden en door wie, treedt vanaf nu in werking. Houd dit plan goed in de gaten en zorg regelmatig voor een update. Een groenblauw schoolplein zal namelijk voortdurend veranderen, dit door het spelen van de kinderen en door het beheer. Door het goed te onderhouden blijft het meerdere jaren een mooi en aangenaam schoolplein!
Wil je na verloop van tijd het schoolplein nog groener en klimaatadaptiever maken? Bekijk dan later nog eens goed de menukaart voor kleine en grote maatregelen die je wellicht nog kan realiseren.
